Dünyadaki en yaygın olan sporu olan futbolda da hayatın her alanında olduğu gibi çeşitli hukuki ihtilaflar ortaya çıkmaktadır. Bu ihtilafların en başında Futbolcu alacaklarının kulüplerden tahsili gelmektedir. TFF Profesyonel Futbolcuların Statüsü ve Transferleri Talimatında ayrıca tanımlaması yapılan profesyonel futbolcular, nitelikleri gereği diğer çalışanlardan farklı olarak değerlendirilmektedir. Bu farklılık alacak tahsilinde de kendini göstermektedir.

1. Futbolcu Alacaklarının Kapsamına Neler Dâhildir?

Futbolcu ve kulüpler arasında yapılan Profesyonel Futbolcu Sözleşmeleri kendine has bazı özellikler arz etmekle beraber niteliği itibariyle aslında birer hizmet sözleşmesidir. Bu sözleşmelerle, futbolcu sözleşmenin diğer tarafı olan kulüp kapsamında futbolculuk faaliyetlerini sürekli ve bağımlı olarak yerine getirme taahhüdü altına girmekte, kulüpse ücret ödeme taahhüdünde bulunmaktadır.
Talimatın 21. maddesinde futbolcuya aylık asgari ücret tutarının altında olmamak kaydıyla ödeme yapılması zorunlu tutulmuştur. Ancak futbol ekonomisinin büyümesiyle beraber futbolcuların alacak kalemleri de çeşitlenmiş ve artmıştır. Futbolcular Aylık Ücret, Garanti Ücret, İmza Ücreti (Peşinat) gibi performanstan tamamen bağımsız ücretlere hak kazanabilmektedir. Bunun yanı sıra, Maçbaşı Ücreti, Primler gibi kendilerinin veya kulübün performansına bağlı olarak da ücret hak edebilmektedir.
Diğer taraftan, futbolcuların aylık ücret (asgari ücret tutarının altında olmamak kaydıyla) dışındaki alacaklarını talep edebilmeleri için bu alacaklara ilişkin hükümlerin sözleşmelerde yazılı olması gerekmektedir.

2. Futbolcu Alacakları Ne Zaman Muaccel Hale Gelir?

Sözleşmeden kaynaklanan futbolcu alacaklarının talep edilebilmesi için öncelikle alacağın muaccel olması yani ödeme gününün gelmiş olması gerekir. Alacakların muaccel olabilmesi için 6098 sayılı Borçlar Kanunu madde 117’e göre ya sözleşmede tarihin belirlenmiş olması ya da alacaklı tarafından borçlunun ihtar edilmiş olması gerekir. Yukarıdaki alacak kalemlerinden asgari ücret, garanti ücret ve peşinat alacaklarının ödeme tarihleri genellikle sözleşmede belirli olsa da, maç başı ücretlerinin ve primlerin ödeme tarihi belirsizdir.  Bu sebeple borçlu kulübe, alacağın vadesinin gelmesinden hemen sonra, ihtarname çekilerek, vadesi gelen borcu ödemesi ihtarının yapılması ve akabinde alacağın tahsiline başlanması gerekir.
Diğer taraftan, kimi durumlarda kulüpler futbolcularına para cezası kesmekte ve kesilen bu cezayı da futbolcunun kulüpten olan alacağından düşmektedir. Kimi durumlarda, futbolcuların kulüpten tarafından kesilen bu para cezasını iptal ettirebilmeleri mümkün olabilmektedir.

3. Futbolcu Alacaklarının TFF Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’nda Çözümü 

Anayasa Mahkemesi’nin 18.01.2018 tarih, E.2017/136, K.2018/7 sayılı kararıyla; 5894 Sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki Kanunun 5. maddesinin 2. fıkrası iptal edilmiştir. Bu iptal kararı neticesinde TFF tarafından yeni talimatlar hazırlanmış olup bu talimatlarda sözleşmeden doğan uyuşmazlıklarda Uyuşmazlık Çözüm Kurulu’nun yetkisi münhasır olmaktan çıkarılmıştır. UÇK tarafından sözleşmeden kaynaklanan ihtilafın incelenebilmesi için taraflar arasında UÇK yargı yetkisi ve görevinin kabul edildiğine dair sözleşmede bir madde bulunmalıdır. Ayrıca sözleşmenin dışında taraflar arasında bu hususa dair yazılı bir anlaşmasının olması veya tarafların bu uyuşmazlık konusunda birlikte başvuru yapması gerekmektedir.
UÇK’ya talimatta belirtilen zorunlu şartları taşıyan bir dilekçe ve ekleri ile başvurulur. Dilekçenin zorunlu şartları taşıması halinde dilekçe karşı tarafa TFF tarafından tebliğ edilir. Taraflardan birinin yargılamayı duruşmalı talep etmesi, duruşma yapılması mecburidir. UÇK yargılaması Genel Mahkemelerde yapılan yargılamaya göre çok hızlı sonuç vermekle beraber UÇK kararları ilamlı icra takibine konu edilemez. Ancak UÇK kararının yerine getirilmesi için TFF’ye başvuru yapılabilir ve TFF tarafından UÇK kararını yerine getirmeyen tarafa idari yaptırım uygulanabilir.

4. Futbolcu Alacakları İçin Genel Mahkemelerde Dava Açılabilir Mi?

Anayasa Mahkemesi kararı ile UÇK’nın münhasır yetkisi kaldırılmış olup UÇK’nın yargılama yapabilmesi için her iki tarafın kabulü gerekmektedir. Diğer bir deyişle futbolcuların alacaklarından kaynaklanan ihtilafların UÇK nezdinde görülme zorunluluğu kalkmıştır. Tarafların, sportif cezalar ve yetiştirme tazminatından kaynaklanan uyuşmazlıklar istisna olmak üzere diğer ihtilaflarla ilgili Genel Mahkemelerde dava açabilmelerinin önü açılmıştır. Her ne kadar futbolcu ile kulüp arasındaki sözleşme hizmet sözleşmesi niteliğinde olsa da sporcular, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun dışında bırakılmıştır. Bu sebeple futbolcuyla kulüp arasındaki uyuşmazlıklarda, görevli mahkeme, futbol kulübünün şirket olması halinde Asliye Ticaret Mahkemesi, dernek olması halindeyse Asliye Hukuk Mahkemesidir.
Görevli mahkemece verilen bu karar ile borçlu aleyhine ilamlı icra takibi yapılabilir ve mahkeme ilamı ile Türkiye Futbol Federasyonu’na başvurulabilir.

5. Futbolcu Alacakları Doğrudan İcra Takibine Konabilir Mi?

İcra İflas Kanunu uyarınca alacaklı tarafından, herhangi bir belgeye dayanmaksızın borçluya karşı ilamsız icra takibi başlatılabilir ve icra daireleri vasıtasıyla bu alaca tahsil edilebilir. Ancak herhangi bir belgeye dayanmaksızın açılan icra takibine itiraz edilmesi halinde açılacak itirazın iptali davası için dayanak belge sunulması yerinde olacaktır. İlamsız icra takibi için alacağın vadesinin gelmiş olması gerekmektedir. Bu sebeple,  futbolcu vadesi gelmiş olan alacağı için doğrudan, vadesi belirtilmemiş alacak içinse borçlu kulübe ihtar çekip, ihtarının cevapsız kalmasından sonra bu yola başvurabilmektedir.İlamsız icra takibinde borçlu kulübe ödeme emri tebliğ edilir. Kulüp ödeme emrine itiraz etmezse takip kesinleşir. Ancak uygulamada genellikle kulüpler yapılan bu icra takibine itiraz etmekte ve takibi durdurmaktadırlar. Bu itiraz karşısında ise alacaklının takibe devam edebilmesi için elindeki dayanak belgenin niteliğine göre itirazın iptali davası açması yahut itirazın kaldırılması yoluna başvurması gerekmektedir. İtirazın iptali davası genel mahkemelerde açılan bir dava olup yukarıda genel mahkemelere ilişkin yaptığımız açıklamalar aynen geçerlidir.  Bu davalarda, mahkemece borçlu kulübün itirazı haksız ve kötü niyetli bulunursa borçlunun, alacak miktarının %20’sinden aşağı olmamak üzere icra inkâr tazminatı ödemesine hükmedilebilir. Yapılan icra takibine borçlu tarafından hiç itiraz edilmezse veya yapılan itiraz mahkeme tarafından kaldırılır veya iptal edilirse,  icra takibi kesinleşir. Bu aşamadan sonra alacağın tahsili için haciz işlemlerine başlanır.

6. Futbolcu Alacağına İlişkin İcra Takibinin Kesinleşmesi Üzerine Yapılabilecek Haciz İşlemleri

Futbolcu alacaklarının tahsilinde takibin türü fark etmeksizin takip kesinleştikten sonra yapılacak icra ve haciz işlemleri aynıdır. Alacak takiplerinde gerçekleştirilen taşınmaz haczi, araç haczi, banka hesaplarına haciz konulması ve bunların satışı gibi işlemler, futbolcu alacakları için de yapılabilir. Ayrıca futbolun kendine has özelliğinde dolayı bazı farklı haciz yöntemleri vardır.

• Futbol kulüplerinin Türkiye Futbol Federasyonu ve Spor Toto Genel Müdürlüğü’nden olan hak ve alacakları da ilgili kurumlara haciz ihbarnamesi gönderilerek haczedilmesi,
• Türk Patent ve Marka Kurumu’na yazı yazılarak kulübün Fikri ve Sınai hakları üzerine haciz konulması
• Futbol kulüplerine sponsor olan firmalara haciz müzekkeresi gönderilmesi,
• Hasılat Haczi için Passolig’e veyahut kulüplere bağlı iştiraklere müzekkere gönderilebilir.
• Kulübün taşınmazların kiracılarına müzekkere gönderilmesi,
• Kulübün bonservis bedeli ile satışını yaptığı futbolcunun alacağı için bonservisi alan kulübe haciz müzekkeresi gönderilmesi.

7. Futbolcu Alacağının Ödenmemesi Durumunda Kulübe Transfer Yasağı 

Futbol kulübünden alacağı olan futbolcu, TFF’ye yazılı olarak başvurarak, borçlu futbol kulübüne TFF tarafından yaptırım uygulanmasını da sağlayabilir. TFF tarafından uygulanan en etkili idari yaptırım, halk arasında transfer yasağı olarak bilinen şekliyle, kulübün transfer ettiği sporcularla yaptıkları sözleşmelerin TFF tarafından tesciline engel olabilmesidir. Ancak TFF tarafından bu idari yaptırımın uygulanabilmesi için alacaklı futbolcu tarafından icra takibi başlatılmamış olması gerekir.  Eğer icra takibi başlatılmış ve borçlu kulüp bu durumu TFF nezdinde ispat edilebilmiş ise, borçlu kulübe transfer yasağı yaptırımı uygulanamamaktadır. Ancak kulüp icra takibi başlatıldığını TFF’ye bildirmemişse TFF bu durumu kendiliğinden araştıramaz. TFF tarafından kulübe uygulanan bu transfer yasağının süresi olayın niteliğine ve tekerrür sayısına göre değişebilmektedir. Ayrıca TFF ihtar, kınama ve para cezası gibi farklı idari yaptırımlar da uygulayabilir. Diğer taraftan, zaman zaman futbolcular, kulüp ile karşılıklı sona erdirme imzalanabilmesi için birtakım alacaklarından vazgeçmeye zorlanabilmektedir.